Rok 2023 przyniósł kilka istotnych zmian w przepisach prawa spadkowego. W niniejszym artykule przedstawiamy przegląd najważniejszych nowelizacji i ich praktyczne konsekwencje dla spadkobierców i osób planujących dziedziczenie.
1. Nowe zasady dziedziczenia ustawowego
Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych w 2023 roku jest modyfikacja zasad dziedziczenia ustawowego. Do tej pory małżonek spadkodawcy dziedziczył równą część z dziećmi zmarłego, jednak nowe przepisy wprowadzają zasadę, według której małżonek dziedziczy nie mniej niż 1/3 spadku, co ma na celu lepsze zabezpieczenie jego sytuacji majątkowej.
Ponadto, rozszerzono krąg spadkobierców ustawowych o pasierbów spadkodawcy, którzy mogą dziedziczyć w przypadku braku innych spadkobierców. Jest to istotna zmiana, która uwzględnia coraz częstsze występowanie rodzin patchworkowych we współczesnym społeczeństwie.
2. Uproszczenie procedury przyjęcia spadku
Kolejną istotną zmianą jest uproszczenie procedury przyjęcia spadku. Dotychczas spadkobiercy mieli sześć miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, przy czym brak oświadczenia skutkował przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Nowe przepisy wprowadzają możliwość złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku drogą elektroniczną, za pośrednictwem dedykowanej platformy cyfrowej. Zmiana ta ma na celu ułatwienie i przyspieszenie procedury spadkowej, szczególnie w przypadku spadkobierców przebywających za granicą.
3. Zmiany w opodatkowaniu spadków
Istotne zmiany zaszły również w zakresie opodatkowania spadków. Podwyższono kwoty wolne od podatku dla najbliższych członków rodziny spadkodawcy:
- dla osób z I grupy podatkowej (małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha) - do 36 120 zł (wcześniej 9 637 zł)
- dla osób z II grupy podatkowej (zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa) - do 27 090 zł (wcześniej 7 276 zł)
- dla osób z III grupy podatkowej (pozostali nabywcy) - do 5 733 zł (wcześniej 4 902 zł)
Dodatkowo, wprowadzono całkowite zwolnienie z podatku od spadków dla osób, które odziedziczyły mieszkanie lub dom jednorodzinny o wartości nieprzekraczającej 1 000 000 zł, pod warunkiem, że zamieszkiwały w nim z spadkodawcą przez co najmniej 5 lat przed jego śmiercią.
4. Nowe regulacje dotyczące zachowku
Zachowek to instytucja prawna mająca na celu ochronę najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed całkowitym pominięciem w testamencie. W 2023 roku wprowadzono następujące zmiany w tej instytucji:
Skrócenie terminu przedawnienia roszczeń o zachowek z 10 do 5 lat od ogłoszenia testamentu. Zmiana ta ma na celu przyspieszenie rozliczeń spadkowych i zwiększenie pewności prawnej.
Wprowadzenie możliwości rozłożenia zapłaty zachowku na raty w przypadkach, gdy jednorazowa zapłata byłaby dla zobowiązanego nadmiernym obciążeniem. Sąd może rozłożyć zapłatę zachowku na raty na okres nie dłuższy niż 5 lat.
Umożliwienie obniżenia wysokości zachowku w przypadkach, gdy uprawniony do zachowku przez dłuższy czas nie utrzymywał kontaktów ze spadkodawcą bez ważnej przyczyny.
5. Cyfrowe rejestry testamentów
Nowelizacja przepisów wprowadza także Krajowy Rejestr Testamentów, który ma być centralną bazą danych zawierającą informacje o sporządzonych testamentach. Rejestr ma na celu ułatwienie odnalezienia ostatniej woli spadkodawcy po jego śmierci.
Wpis do rejestru nie będzie obowiązkowy, ale testamenty w nim zarejestrowane będą miały pierwszeństwo przed innymi testamentami, o ile z ich treści nie będzie wynikało inaczej. Dostęp do rejestru będą mieli notariusze, sądy oraz osoby, które wykażą swój interes prawny po śmierci spadkodawcy.
Praktyczne konsekwencje zmian
Wprowadzone zmiany mają istotne znaczenie praktyczne dla osób planujących dziedziczenie oraz dla spadkobierców:
- Większa ochrona małżonka spadkodawcy, który zawsze będzie dziedziczył co najmniej 1/3 spadku.
- Możliwość dziedziczenia przez pasierbów w przypadku braku innych spadkobierców, co jest szczególnie istotne w rodzinach patchworkowych.
- Uproszczenie procedury przyjęcia spadku dzięki możliwości złożenia oświadczenia drogą elektroniczną.
- Korzystniejsze zasady opodatkowania spadków, szczególnie dla najbliższych członków rodziny spadkodawcy.
- Większa elastyczność w dochodzeniu zachowku, z możliwością rozłożenia zapłaty na raty lub obniżenia jego wysokości w uzasadnionych przypadkach.
- Łatwiejsze odnalezienie testamentu dzięki wprowadzeniu Krajowego Rejestru Testamentów.
Podsumowanie
Zmiany wprowadzone w prawie spadkowym w 2023 roku mają na celu dostosowanie przepisów do zmieniających się realiów społecznych oraz uproszczenie i przyspieszenie procedur spadkowych. Warto zapoznać się z nowymi regulacjami, szczególnie w kontekście planowania dziedziczenia lub w przypadku bycia spadkobiercą.
Przy złożonych sprawach spadkowych zawsze warto skonsultować się z profesjonalnym prawnikiem, który pomoże zinterpretować przepisy i zastosować je do konkretnej sytuacji.
Uwaga: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. W celu uzyskania indywidualnej konsultacji prawnej, prosimy o kontakt z naszą kancelarią.
